Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (czyli tzw. fundusze norweskie i fundusze EOG) są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom UE. Fundusze te są związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (UE + Islandia, Liechtenstein, Norwegia). W zamian za pomoc finansową, państwa-darczyńcy korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego Unii Europejskiej (choć nie są jej członkami). Obecnie jest realizowana druga edycja funduszy norweskich i EOG (lata 2009 - 2014). Poprzednia edycja dotyczyła okresu 2004-2009.

 

Cele

Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG są:

1. przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego,
2. wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem

Alokacja

Łączna kwota drugiej edycji funduszy norweskich i EOG to 1,798 mld euro. Alokacja dla Polski wynosi 578,1 mln euro, włączając w to koszty zarządzania funduszami ponoszone przez stronę darczyńców oraz przez stronę polską.

Zarządzanie funduszami

W każdym z państw-beneficjentów ustanowione zostały Krajowe Punkty Kontaktowe, odpowiedzialne za wdrażanie funduszy na poziomie krajowym. Ich zadaniem jest koordynacja i nadzór nad wdrażaniem programów. W Polsce funkcję Krajowego Punktu Kontaktowego pełni Ministerstwo Rozwoju. Współpracuje ono z Instytucją Certyfikującą i Instytucją Audytu, których rolę sprawuje odpowiednio Ministerstwo Rozwoju oraz Ministerstwo Finansów.

Za realizację poszczególnych programów (czyli obszarów tematycznych) odpowiadają tzw. Operatorzy. Są to instytucje, które specjalizującą się w danej dziedzinie, np. w przypadku zdrowia – Ministerstwo Zdrowia. Operatorzy odpowiadają m.in. za przygotowanie programu, nabór wniosków, wybór projektów i monitoring ich realizacji, a także promocję programu. Część programów jest realizowana w formie programów partnerskich z darczyńcami.

Ze strony darczyńców za nadzór nad funduszami odpowiadają - w przypadku Mechanizmu Finansowego EOG – Komitet Mechanizmu Finansowego, a w przypadku Norweskiego Mechanizmu Finansowego – Norweskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Instytucje te są wspierane przez Biuro Mechanizmów Finansowych w Brukseli, odpowiadające za zarządzanie funduszami na poziomie operacyjnym.

Programy (obszary wsparcia)

W ramach funduszy norweskich i EOG wydzielono kilkanaście programów (obszarów wsparcia). W ramach danego programu będzie można uzyskać dofinansowanie na projekty o podobnej tematyce.

https://www.eog.gov.pl

Wśród programów znalazło się wiele obszarów z pierwszej edycji funduszy norweskich i EOG. Przede wszystkim należy wymienić: ochronę środowiska (w tym energię odnawialną), dziedzictwo kulturowe, zdrowie, badania naukowe i stypendia. Wyodrębniono też programy dotyczące strefy Schengen i spraw wewnętrznych, w tym więziennictwa i przeciwdziałania przemocy. Podobnie jak w pierwszej edycji, duży nacisk położono na wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego. Pojawiły się też zupełnie nowe tematy, jak godna praca i dialog trójstronny, a także współpraca samorządów w zakresie rozwoju regionów.

Za realizację każdego z programów odpowiadają instytucje/organizacje, które specjalizującą się w danej dziedzinie, np. w przypadku zdrowia – Ministerstwo Zdrowia. Instytucje te pełnią funkcję tzw. Operatora programu. W niektórych programach, Operatorzy współpracują z podmiotami z państw-darczyńców.

Konkursy

Wybór projektów do dofinansowania w znacznej mierze odbywa się na podstawie konkursów, ogłaszanych przez operatorów w ramach poszczególnych programów. Ponadto realizowane są tzw. projekty predefiniowane (projekty "z góry" wskazane do realizacji).

Stosunki bilateralne

Znakiem szczególnym tej edycji funduszy norweskich i EOG jest nacisk na wzmocnienie współpracy dwustronnej z Państwami-darczyńcami, tj. Islandią, Liechtensteinem, Norwegią. Wyrazem takiego podejścia jest:

• ustanowienie tzw. programów partnerskich,
• powołanie funduszy współpracy dwustronnej na poziomie krajowym i programowym,
• promowanie współpracy partnerskiej na poziomie projektów.

Współpraca partnerska na poziomie projektu

Co do zasady, nie ma obowiązku realizacji projektów we współpracy z podmiotami z państw-darczyńców. Jedynie niektóre programy zakładają realizację wyłącznie dwustronnych projektów. Zaliczyć do nich należy:

• Polsko-Norweski Program Badawczy,
• promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej,
• większość działań w ramach Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego.

W celu rozwoju współpracy partnerskiej w ramach każdego z programów ustanowiono Fundusz Współpracy Dwustronnej na poziomie programu. Fundusz ma ułatwiać m.in. poszukiwanie partnerów z państw-darczyńców (przed lub w trakcie przygotowywania wniosku aplikacyjnego), rozwój takich partnerstw, tworzenie sieci współpracy, wymiany, dzielenia się i przekazywania wiedzy, technologii, doświadczeń oraz najlepszych praktyk pomiędzy beneficjentami oraz podmiotami państw-darczyńców. Kwota funduszu wynosi około 1,5 proc. wydatków kwalifikowalnych danego programu.

Programy Partnerskie z Darczyńcami

W Polsce 7 programów to programy partnerskie z Darczyńcami. Formuła ta oznacza, iż programy te tworzone były we współpracy z instytucjami partnerskimi z krajów-darczyńców. Zwykle do obowiązków partnera należy merytoryczne wsparcie krajowego Operatora w realizacji programu, ułatwianie nawiązywania partnerstw oraz promowanie danego programu w państwach-darczyńcach.

Fundusz Współpracy Dwustronnej na poziomie krajowym

Fundusz Współpracy Dwustronnej na poziomie krajowym stanowi elastyczne źródło finansowania inicjatyw przyczyniających się do wzmacniania stosunków dwustronnych z państwami-darczyńcami. Kwota Funduszu Współpracy Dwustronnej na poziomie krajowym wynosi 0,5 proc. całkowitej alokacji dla Polski, tj. 2 890 500 euro.

 

Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweski Mechanizm Finansowy Raport podsumowujący I edycję w Polsce 2004-2009:

https://www.eog.gov.pl/media/3468/Raport_I_edycja.pdf

Przewodnik po programach funduszy norweskich oraz funduszy eog II edycji 2009-2014:

https://www.eog.gov.pl/media/3467/Przewodnik_2014_wersja_polska_www.pdf

 

Więcej informacji o funduszach norweskich znajdziesz na stronach:
www.eog.gov.pl
www.norwaygrants.pl
www.eeagrants.org
www.norwaygrants.org